Używki to substancje, które nie są nam niezbędne, jednak korzystamy z nich dla własnej przyjemności. W tej grupie znajdują się zarówno łagodne stymulanty takie jak kawa czy herbata, jak i znacznie groźniejsze dla zdrowia papierosy. Do bardzo niebezpiecznych używek zaliczają się alkohol i narkotyki oraz rozmaite środki psychoaktywne w tym tzw. dopalacze. Utrata kontroli nad przyjmowaniem używek prowadzi do uzależnienia, które wymaga podjęcia terapii odwykowej. Przekonajmy się, z czego wynika siła używek.

Jak działają używki?

Funkcjonowanie całego organizmu opiera się na zachodzących w nim procesach biochemicznych, nad którymi nie mamy bezpośredniej kontroli. Przyjmując różne substancje o określonym działaniu, można jednak wpływać na stan ciała i wywoływać jego rozmaite reakcje. Używki są tego znakomitym przykładem – w miarę bezpieczne substancje jak kofeina są w stanie wzmacniać koncentrację, zwalczać senność i pobudzać do działania. Silniejsze i niebezpieczne, takie jak alkohol lub narkotyki mogą wywoływać podobne, choć bardziej intensywne skutki. Tym, co je łączy jest jednak aktywowanie tzw. układu nagrody przez działanie na poziomie biochemicznym i wprowadzanie do organizmu określonych związków chemicznych.

Jak działa układ nagrody?

Pobudzenie układu nagrody będącego jedną ze struktur mózgu przez korzystanie z używek prowadzi do wzrostu poziomu dopaminy, będącej silnym neuroprzekaźnikiem. W zależności od swego rodzaju używki mogą powodować jej intensywne wydzielanie lub hamować jej wychwyt z organizmu. Często zwiększanie ilości dopaminy prowadzi do ograniczenia efektywności tych rejonów mózgu, które są odpowiedzialne za kontrolę zachowania. Osoba zmagająca się z uzależnieniem nie jest więc w stanie ograniczać swojej aktywności związanej z dostarczaniem sobie przyjemności wynikającej ze wzrostu stężenia dopaminy. Trzeba też pamiętać, że komórki mózgu z czasem przyzwyczajają się do obecności przyjmowanych substancji, co powoduje zaburzenie ich działania w sytuacji niedoboru. Prowadzi to do pojawienia się fizycznych i psychicznych objawów odstawienia.